Nash dengesi her ne kadar genel kanıda bir ekonomi teoremi olarak gözükse de dair yaptığımız okumalarda yıllardır içinde bulunduğum bilgisayar oyun dünyası ve e-spor topluluklarının davranış biçimleri ile direkt bir ilişkisini olduğunu fark ettik. Chat GPT’nin kısa tanımına göre: “ Nash Dengesi, oyun teorisinde, her oyuncunun stratejisini değiştirmek için bir teşvikinin olmadığı bir denge durumudur. Yani, her oyuncu rakiplerinin stratejilerini bildiğinde, kendi stratejisini değiştirmek ona ekstra bir avantaj sağlamaz.
Bu denge, John Nash tarafından ortaya atılmıştır ve özellikle ekonomi, stratejik planlama ve rekabet analizlerinde kullanılır. Örneğin, Taş-Kağıt-Makas oyununda, eğer iki oyuncu sürekli olarak aynı stratejiyi uygular ve birbirini dengeleyen hamleler yaparsa, Nash Dengesi oluşmuş olur.”
Nash Dengesi oyun kurallarının ve kural dışı(community agreement) gibi sözleşmelerinin oyunu tüm aktörler ve izleyicler için kabul edilebilir kılmasına benziyor.
Bu konunun en güzel örneklerinden biri Age Of Empires 2. Age of serisi toplamda 4 oyun olmasına rağmen günümüzde halen en çok izlenen ve topluluk tarafından kabul görmüş olan oyunu E-spor turnuvaları da düzenlenen oyun Age of 2’dir. Bunun sebebi oyunun denge sistemidir.
Rekabetçi oyunların başarılı olabilmesi için gereken en temel yapı taşlarından olan taş-kağıt-makas dengesi muazzam biçimde Age of 2 de çalışmaktadır. Süvari birlikleri Okçulara karşı güçlü iken Mızraklı Piyadeler karşısında zayıf, Mızraklı piyadeler ise Okçulara karşı zayıftır. Elbette bu kadar basit olmasa da oyunun tüm grift sistemi içerisinde bu denge tüm ünitelerce yayılmış. Yapılan seçimlerinin hiçbiri “OP” (overpowered) olmayacak şekilde; her zaman bir counter hamlesi mevcut şekilde tasarlanmıştır. Bu tasarımın harmonisi 2025 yılında bile hala en çok izlenen ve turnuvaları düzenlenen oyunun daha sonraki yıllarda çıkmış olmasına rağmen serinin 3 ve 4. Oyunu değil 99 yılında çıkan 2. Oyun olmasına yol açmıştır.
Zira tüm oyuncular ve izleyiciler kurallardan ve aktörlerden memnundur.
Buradan hareketle Nash Dengesi’ni sadece bir “Game Theory” olarak değil Homo Ludens kitabındaki anlatıyı da düşünerek insan hayatının her noktasındakini önemini kavramak gerekir.
Kitapta Huizinga yaptığı tanıma yakın olarak günümüz insanı belirli bir çerçevede kuralları kabul etme eğilimindedir. Bir insana sokakta tekme atmanın cezası Kasten Adam Yaralama suçu 1-3 yıl arası hapis iken. Efrafına beyaz çizgiler çektiğimiz çimenlik alanda yapıldığında kırmızı kart ve 1 maç oynayamama cezasıdır. İnsan bu çerçeveleri ve içerisindeki kuralları algılar ve kanıksar. Birbirine karıştırmaz. Bu çerçeve bilgisayar oyunlarında ekranın sınırları iken günlük hayatımızda Ordu, Meclis, Mahkeme gibi örneklerle karşımıza çıkmaktadır. Bilgisayar oyununda daha güzel bir kıyafete ve daha güçlü saldıralara sahip olmak için yapmanız gereken şey 100 boncuk toplamakken, Orduda aynı kıyafet ve güç için gereken sorumluluklar farklıdır. Ve hepsi temelinde bir oyun sistemidir.
Baştaki anlatıda bahsedilen taş-kağıt-makas sistemi, günümüz dünyasında yargı-yasama-yürütmeye veya özel işletme-devlet denetimi-serbest piyasa olarak örneklendirebilir. Her birinin diğerine sağladığı üstünlükler ve bağımlılıklar vardır. Bu güçler ayrılığında dengeler ne kadar iyi sağlanırsa organizasyonlar ve devletler de kullanıcılarını, vatandaşlarını o kadar memnun ederler. Mutlak adaletin sağlanması, bağımsız kuvvetlere ve güçlü denetim mekanizmaları ile mümkündür.
Yapıların kurgusu belirlenirken çıkan sorunu çözmeye değil, sorunun çıkmamasına odaklanmak, dengeleri en baştan güçlü bir sisteme oturtmak en akıllıca yoldur.
